ج) قوه خیال استعلایی و مسأله عقل محض بشر

 ابتدا می بایست به وسیله برهانی قاطع روشن شود که در نقد عقل محض، به منزله بنیانگذاری برای متافیزیک، از ابتدا و تنها موضوع بر سر عقل محض بشر است. فرمول مسأله امکان متافیزیک عام بیان می دارد که: «احکام ما تقدم تألیفی چگونه ممکن اند؟» کانت عبارت ذیل را در مورد حل این مسأله می گوید:

 « مسأله فوق نمی تواند حل شود مگر بدین نحو: که ما آن را پیشاپیش در رابطه با قوای بشر ملاحظه کنیم که به وسیله آن ها انسان قادر به بسط معرفت اش به نحو ما تقدم است و اینکه در او چیزی را می سازند که می توان به طور خاص عقل محض او نامید. چرا که اگر می بایست تحت عنوان عقل محض یک مخلوق به طور کلی قوه شناخت چیزها به طور مستقل از تجربه و لذا [مستقل] از بازنمایی های حسی را باز شناسیم، پس با این به هیچ وجه چیزی راجع به نحوه کلی ای که چنین معرفتی در این مخلوق (به طور مثال در خداوند یا روح برتر دیگری) ممکن بود تعیین نشده است. و لذا مسأله نا متعین است. بر خلاف برای موجود بشری همه معرفت متشکل از مفهوم و شهود است.»243

 این عبارت در رساله “Ober die Fortschritte der Metaphysik” [«درباره پیشرفت متافیزیک»] یافت می شود. کانت با پرداخت این رساله اخیرا پروبلماتیک متافیزیک به ماهو را و در تمامیت اش بطوری بی واسطه نزد ما طرح می کند. پس در بنیان گذاری برای متافیزیک محدودیت «خاص» بشر مسأله است. این [محدودیت] نمی تواند صرفاً به عنوان «نمونه» ممکن از یک مخلوق عقلی محدود به طور کلی باشد که در جریان بحث استنباط شده است.

 حساسیت به محدودیت بشری متعلق است، به معنای شهودی که چیزها را می پذیرد. چرا که شهود محض یعنی حساسیت محض، یک مؤلفه ضروری در ساختار استعلاست که محدودیت را متمایز می سازد. عقل محض بشری ضرورتاً یک عقل حسی محض است. این عقل محض باید فی نفسه حسی باشد. این عقل نخست حسی نمی شود به این نحوه که چون به یک بدن پیوسته است، بلکه عکس آن صحیح است: موجود بشری به عنوان مخلوق عقلی محدود بنابراین می تواند تنها داشته باشد بدن اش را در یک معنای استعلایی، یعنی یک معنای متافیزیکی، چرا که استعلا به ماهو به نحو ما تقدم حسی است.

حال اگر قوه خیال استعلایی می بایست بنیاد اصیل برای امکان سوبژکتیویته بشر، یعنی در وحدت و کلیت اش، باشد، پس باید چیزی شبیه یک عقل حسی محض را ممکن سازد. اما حساسیت محض، اصطلاحا در معنای کلی بر اساس آنچه می بایست در بنیان گذاری متافیزیک فهمیده شود، زمان است.

آیا زمان به عنوان حساسیت محض در وحدتی اصیل با «من فکر می کنیم» اپرسپشن محض قرار می گیرد؟ آیا حس محض که بر اساس تفسیر عموماً غالب کانت بیرون هر حیث زمانی و زمان قرار داد، می بایست به عنوان «زمانی» اخذ گردد؟ و این همه به بنیادهای قوه خیال استعلایی؟ به طور کلی این امر چگونه به زمان مربوط است؟

C. THE TRANSCENDENTAL POWER OF IMAGINATION AND THE PROBLEM OF HUMAN PURE REASON

It should first become clear by means of a distinctive proof that in the Critique of Pure Reason, as a laying of the ground for metaphysics, it is from the beginning and solely a matter of human pure reason. The formula for the problem of the possibility of Metaphysica Generalis runs: “How are synthetic a priori judgments possible?” Kant says the following concerning the solution to this problem:

“The above problem cannot be solved except as follows: that we consider it beforehand in relation to the human faculties by means of which man is capable of the expansion of his knowledge a priori and which in him constitute what one can specifically call his pure reason. For if we are to recognize under the pure reason of a creature in general the faculty of knowing things independently of experience and therefore of sensible representations, then with this nothing at all has been determined concerning the general manner in which such knowledge was possible in this creature (e.g., in God or another higher spirit), and the problem is therefore indeterminate. As for human beings, in contrast, all knowledge of the same consists of concept and intuition.”243

This passage is found in the treatise “Über die Fortschritte der Metaphysik” [“On the Progress of Metaphysics”]. With the working-out of this treatise, Kant has certainly laid the problematic of metaphysics as such before us immediately and in its entirety. In a laying of the ground for metaphysics, then, the “specific” finitude of human subjectivity is the problem. It cannot exist merely as a possible “instance” of a finite, rational creature in general coinciding with what was extracted in the course of the consideration.

To human finitude belongs sensibility, meaning the intuition which takes things in stride. As pure intuition, i.e., pure sensibility, it is a necessary element in the structure of transcendence which distinguishes finitude. Human pure reason is necessarily a pure sensible reason. This pure reason must be sensible in itself, it does not first become sensible in this way because it is tied to a body. Rather, the reverse is true: the human being, as finite, rational creature, can thus only “have” its body in a transcendental (i.e., a metaphysical) sense because transcendence as such is sensible a priori.

Now, if the transcendental power of imagination is to be the original ground for the possibility of human subjectivity, namely, in its unity and wholeness, then it must make possible something like a pure, sensible reason. Pure sensibility, however, namely, in the universal meaning according to which it must come to be grasped in the laying of the ground for metaphysics, is time.

Should time as pure sensibility stand in an original unity with the “I think” of pure apperception? Should the pure I, which according to the generally prevailing interpretation Kant placed outside of all temporality and all time, be taken as “temporal”? And all this on the grounds of the transcendental power of imagination? How in general is this related to time?

C. Die transzendentale Einbildungskraft und das Problem der menschlichen reinen Vernunft

Daß es sich in der Kritik der reinen Vernunft als einer Grundlegung der Metaphysik von vornherein und nur um die menschliche reine Vernunft handelt, soll zuvor durch einen charakteristischen Beleg verdeutlicht werden. Die Formel für das Problem der Möglichkeit der Metaphysica generalis lautet: „Wie sind synthetische Urteile a priori möglich?”. Kant sagt über die Auflösung dieser Aufgabe folgendes:

„Die obige Aufgabe läßt sich nicht anders auflösen, als so: daß wir sie vorher in Beziehung auf die Vermögen des Menschen, dadurch er der Erweiterung seiner Erkenntnis a priori fähig ist, betrachten, und welche dasjenige in ihm ausmachen, was man spezifisch seine reine Vernunft nennen kann. Denn, wenn unter einer reinen Vernunft eines Wesens überhaupt das Vermögen, unabhängig von Erfahrung, mithin von Sinnenvorstellungen, Dinge zu erkennen, verstanden wird, so wird dadurch gar nicht bestimmt, auf welche Art überhaupt in ihm (z. B. in Gott oder einem andern höhern Geiste) dergleichen Erkenntnis möglich sei, und die Aufgabe ist alsdenn unbestimmt. Was dagegen den Menschen betrifft, so besteht ein jedes Erkenntnis desselben aus Begriff und Anschauung.” 243

Diese Sätze stehen in der Abhandlung „Über die Fortschritte der Metaphysik”, bei deren Ausarbeitung Kant gewiß die Problematik der Metaphysik als solcher unmittelbar und im ganzen vor Augen lag. In einer Grundlegung der Metaphysik ist demnach die „spezifische” Endlichkeit der menschlichen Subjektivität Problem. Sie kann nicht lediglich als ein möglicher „Fall” eines endlichen Vernunftwesens überhaupt beiläufig mit in die Betrachtung gezogen sein.

Zur Endlichkeit des Menschen gehört die Sinnlichkeit in der Bedeutung der hinnehmenden Anschauung. Als reine Anschauung, d. h. reine Sinnlichkeit, ist sie ein notwendiges Element der die Endlichkeit auszeichnenden Transzendenzstruktur. Die menschliche reine Vernunft ist notwendig eine reine sinnliche Vernunft. Diese reine Vernunft muß in sich sinnlich sein, sie wird es nicht erst dadurch und deshalb, weil sie an einen Leib geknüpft ist. Vielmehr kann umgekehrt der Mensch als endliches Vernunftwesen nur deshalb in einem transzendentalen, d. h. metaphysischen Sinne seinen Leib „haben”, weil die Transzendenz als solche a priori sinnlich ist.

Wenn nun die transzendentale Einbildungskraft der ursprüngliche Grund der Möglichkeit der menschlichen Subjektivität, und zwar gerade in ihrer Einheit und Ganzheit, sein soll, dann muß sie so etwas ermöglichen wie eine reine sinnliche Vernunft. Die reine Sinnlichkeit aber, und zwar in der universalen Bedeutung, gemäß der sie in der Grundlegung der Metaphysik gefaßt werden muß, ist die Zeit.

Die Zeit als reine Sinnlichkeit soll mit dem „ich denke” der reinen Apperzeption in einer ursprünglichen Einheit stehen? Das reine Ich, das Kant doch nach der allgemein herrschenden Auslegung aus aller Zeitlichkeit heraus und aller Zeit entgegenstellt, soll „zeitlich” sein? Und all dieses auf dem Grunde der transzendentalen Einbildungskraft? Wie verhält sich diese überhaupt zur Zeit?

C. — L’IMAGINATION TRANSCENDANTALE ET LE PROBLÈME DE LA RAISON PURE HUMAINE

Montrons d’abord par un argument décisif que la Critique de la Raison pure comme instauration du fondement de la métaphysique traite d’emblée et uniquement de la raison pure humaine. Le problème de la possibilité de la metaphysica generalis s’énonce comme suit : « Comment les jugements synthétiques a priori sont-ils possibles? » Répondant à cette question, Kant s’exprime ainsi :

« La question posée plus haut ne se laisse résoudre que relativement aux facultés qui permettent à l’homme d’élargir sa connaissance a priori; ces facultés constituent en lui ce que l’on peut appeler à proprement parler sa raison pure. Car si l’on entend par raison pure d’un être en général la faculté de connaître des choses indépendamment de l’expérience et donc des représentations sensibles, on n’a pas encore décidé par là de quelle manière une telle connaissance est possible pour cet être (par exemple pour Dieu on pour un autre esprit supérieur) et la question reste donc indéterminée. Mais en ce qui regarde l’homme, toute connaissance est constituée pour lui par le concept et l’intuition 1 . »

Ce passage se trouve dans une étude intitulée : Sur les Progrès de la Métaphysique. Il est certain que lors de sa rédaction Kant a eu immédiatement et pleinement conscience des problèmes inhérents à la métaphysique comme telle. L’instauration du fondement de la métaphysique doit donc s’interroger sur la finitude « spécifique » de la subjectivité humaine. Et cette finitude ne peut pas être introduite comme un « cas » particulier possible d’une nature rationnelle finie [endliches Vernunftwesen].

La finitude de l’homme implique la sensibilité prise au sens d’intuition réceptrice. La sensibilité en tant qu’intuition pure, c’est-à-dire en tant que sensibilité pure, est un élément nécessaire de la structure de la transcendance caractéristique de la finitude. La raison pure humaine est nécessairement une raison pure sensible. Cette raison pure doit être sensible en elle-même et non pas le devenir du seul fait de sa liaison à un corps. Au contraire et réciproquement, l’homme comme être rationnel fini, ne peut « avoir » un corps en un sens transcendantal, c’est-à-dire métaphysique, que parce que la transcendance est en tant que telle sensible a priori.

Or, si l’imagination transcendantale doit être le fondement originel de la possibilité de la subjectivité humaine prise en son unité et totalité, elle doit aussi rendre possible une faculté du type de la raison sensible pure. La sensibilité pure, selon la signification universelle où il faut la prendre pour l’instauration du fondement de la métaphysique, est le temps.

Comment le temps en tant que sensibilité pure peut-il former une unité originelle avec le « je pense » de l’aperception pure? Faut-il admettre que le moi pur, qui pourtant, selon l’interprétation généralement admise, est conçu par Kant comme hors de la temporalité et opposé au temps, soit « temporel »? Et comment cela pourra-t-il se faire si on le fonde sur l’imagination transcendantale? Quelle relation celle-ci entretient-elle avec le temps?

C. The Transcendental Imagination and the Problem of Human Pure Reason

To begin with, we will show by a decisive argument that the Critique of Pure Reason as a laying of the foundation of metaphysics from the first treats only of human pure reason. The formulation of the problem of the possibility of metaphysica generalis reads: “How are a priori synthetic judgments possible?” Kant’s solution of the problem is set forth as follows:

“The problem mentioned above may be solved only relative to those faculties which permit man to enlarge his knowledge a priori. These faculties constitute in man what may be properly termed his pure reason. For, if we understand by the pure reason of a being in general the faculty of knowing things independently of experience and therefore of sensible representations, we by no means determine thereby the manner in which such knowledge is possible for the being in question (for example, for God or for any other higher spirit), and the problem, therefore, remains undecided. On the other hand, insofar as man is concerned, all knowledge is composed of two elements: concept and intuition.”64

This passage is to be found in the treatise entitled On the Progress of Metaphysics. The composition of this treatise shows that Kant was fully and immediately conscious of the problems inherent in metaphysics as such. In a laying of the foundation of metaphysics, therefore, the problem is the “specific” finitude of human subjectivity. And this finitude cannot be introduced merely as a possible “case” of a finite rational being.

Human finitude necessarily involves sensibility in the sense of receptive intuition. As pure intuition (pure sensibility) it is a necessary element of the structure of transcendence characteristic of finitude. Human pure reason is necessarily pure sensible reason. This pure reason must be sensible in itself and not become so merely because it is connected with a body. Rather, the converse is true; man as a finite rational being can in a transcendental, i.e., metaphysical, sense “have” his body only because transcendence as such is sensible a priori.

Now, if transcendental imagination is to be the primordial ground of human subjectivity taken in its unity and totality, then it must also make possible a faculty on the order of pure sensible reason. But pure sensibility, according to the universal signification in which it must be taken for the laying of the foundation of metaphysics, is time.

How can time as pure sensibility form a primordial unity with the “I think”? Is the pure ego which, according to the interpretation generally accepted, Kant conceived to be extra-temporal and opposed to time, to be considered as “temporal”? And all this on the basis of the transcendental imagination? How, in general, is the latter related to time?