اما کسی می تواند اعتراض کند که اگر قرار نیست استعلا تنها در زمان بنیاد داشته باشد، کانت نامتناقض است فقط اگر وی، همراه با تحدید تقدم زمان، قوه خیال محض را [نیز] حذف کند. با این حال با چنین تلقی ای [مبنی بر این گمان که تنها زمان مربوط به خیال محض است] ما فراموش می کنیم که به عنوان شهود محض، مکان محض کمتر از «زمان» به طور استعلایی در قوه خیال استعلایی ریشه ندارد، از آنجا که [زمان در این تلقی اشتباه] تنها به عنوان آنچه که در شهود محض به عنوان مشهود محض صورت می پذیرد فهمیده شده است، [یعنی به عنوان] سلسله محض از توالی اکنون ها. در واقع مکان در یک معنای خاصی همیشه و ضرورتاً معادل زمانی است که اینگونه فهمیده شده است.
اما، به این صورت نیست، بلکه به عنوان خود-تأثیری محض است که زمان بنیاد اصیل تر استعلاست. بدین نحو، زمان همچنین شرط امکان صورتدهی بازنمایی کننده یعنی ظاهر سازنده مکان محض است. رد اولویت زمان به هیچ طریقی از امعان نظر در کارکرد استعلایی مکان محض ناشی نمی گردد. این موضوع در عوض فقط ورود در مسأله ایجابی نشان دادن این است که همچون زمان، مکان نیز در معنای خاصی به خود[self] به عنوان چیزی محدود تعلق دارد و اینکه این [خود- self] یقیناً بر اساس بنیادهای زمان اصیل ذاتاً «فضایی» است.
در ویراست دوم، معرفت به اینکه در معنای خاصی مکان نیز به شاکله سازی استعلایی تعلق دارد تنها این را آشکار می سازد که این [شاکله سازی] مادامی که زمان فقط به عنوان تسلسل محض توالی آنات فهم شود نمی تواند در ماهیت درونی اش فهمیده شود. زمان باید به عنوان خود-تاثیری محض فهمیده شود؛ در غیر این صورت کارکردش در شاکله-صورتدهی فاقد هر گونه وجه مشخص است.
بنا بر این امر ما با یک غرابت، و در واقع نه با یک غرابت تصادفی، رو به رو می گردیم که به کل طرح کانتی بنیانگذاری برای متافیزیک مربوط است. دقیقاً آنچه در بازگشت به بنیاد برای منبع آشکار شد در واقع خود را در ماهیت اش که استعلا را فرم می دهد آشکار می سازد. قوای ذهن که مشارکت می کنند و نیز شهود محض، [یعنی] زمان، علی رغم این صراحتاً و اولاً بر اساس این کارکرد استعلایی تعیین نمی شوند. بلکه در طول بنیانگذاری و حتی در نتیجه آن ارائه می شوند، [نتیجه ای] که در عین حال کاملاً در ترکیب مقدماتی نقطه عزیمت اول قرار دارد. توضیح شاکله های محض به عنوان تعینات استعلایی زمان باید اینقدر غیرمکفی و تیره باقی می ماند چون، همراه با ارائه شاکله سازی استعلایی، کانت تفسیر پرداخته ای از ماهیت اصیل زمان فراهم نکرده بود؛ چرا که زمان، چنانچه به عنوان توالی محض اکنون ها گرفته شود، کلا هیچ راه ممکنی به تفسیر «زمانی» مفاهیم عرضه نمی کند.275
اکنون، اگر تفسیری[Interpretation] صرفاً آنچه کانت صراحتاً گفته است را پس می دهد/تکرار می کند، پس از ابتدا یک طرح آشکارساز [Auslegung] نیست، از آنجایی که وظیفه چنین طرح افکنی-آشکارساز در چارچوب آشکار سازی به نفسهِ ی آن چیزی است که کانت در بنیانگذاری اش ورا و فرای صورت بندی صریح به روشنی آورده بود.<45> با این حال خود کانت نمی توانست چیز زیادی راجع به این [امر نامصرح] بگوید، همانطور که در هر معرفت فلسفی به طور کلی، آنچه در گزاره های گفته شده بیان می گردد نباید تعیین کننده باشد. بلکه در عوض آنچه می بایست تعیین کننده باشد آن چیزی است که در برابر چشمان ما، به عنوان [امر] هنوز ناگفته می گذارد، در و از طریق آنچه [به تصریح] گفته شده است.
But, one could object, if transcendence is not to be grounded in time alone, Kant is just [being] consistent if, with the delimitation of the priority of time, he eliminates the pure power of imagination. Yet, with this reflection we forget that as pure intuition, pure space is no less rooted transcendentally in the transcendental power of imagination than “time,” insofar as this is understood merely as what is formed in pure intuition as the pure intuited, the pure succession of the sequence of nows. In fact, space in a certain sense is always and necessarily equivalent to time so understood.
However, it is not in this form, but rather as pure self-affection, that time is the more original ground of transcendence. As such, it is also the condition for the possibility of the representing forming, i.e., the making-apparent, of pure space. The rejection of the priority of time in no way follows from the insight into the transcendental function of pure space. Instead, it just develops into the positive problem of showing that, like time, space in a certain sense also belongs to the self as something finite, and that this [self], on the grounds of original time to be sure, is essentially “spatial.”
In the second edition, the knowledge that in a certain sense space also belongs to the Transcendental Schematism only makes it clear that this [Schematism] cannot be grasped in its innermost essence as long as time is only grasped as the pure succession of the sequence of nows. It must be understood as pure self-affection; otherwise its function in the schema-formation of every discernibility is lacking.
With that, we encounter a peculiarity, and indeed not an accidental one, pertaining to the whole Kantian [project of] laying the ground for metaphysics. Precisely what was unveiled in the going-back to the ground for the source in fact manifests itself in its essence which forms transcendence. The faculties of the mind which take part, as well as the pure intuition, time, nevertheless are not determined expressly and primarily on the basis of this transcendental function. Instead, they are given during the ground-laying and even at its conclusion, which is still completely within the provisional composition of the first point of departure. The elucidation of the pure schemata as transcendental determinations of time must remain so scanty and opaque because, with the presentation of the Transcendental Schematism, Kant had not prepared a worked-out interpretation of the original essence of time; for time, taken as pure sequence of nows, offers throughout no possible way to the “temporal” interpretation of the notions.275
Now, if an interpretation [Interpretation] merely gives back what Kant has expressly said, then from the outset it is not a laying-out [Auslegung], insofar as the task of such a laying-out remains framed as the making visible in its own right of what Kant had brought to light in his ground-laying over and above the explicit formulation.<45> Kant himself, however, was unable to say more about this. But with any philosophical knowledge in general, what is said in uttered propositions must not be decisive. Instead, what must be decisive is what it sets before our eyes as still unsaid, in and through what has been said.
Wenn aber, so könnte man entgegnen, die Transzendenz nicht in der Zeit allein gründen soll, dann ist es nur konsequent, wenn Kant mit der Begrenzung des Vorranges der Zeit die reine Einbildungskraft streicht. Allein, bei dieser Überlegung wird vergessen, daß der reine Raum als reine Anschauung nicht minder in der transzendentalen Einbildungskraft transzendental verwurzelt ist als „die Zeit”, sofern diese lediglich als das verstanden wird, was sich in der reinen Anschauung als rein Angeschautes bildet, das reine Nacheinander der Jetztfolge. Mit der so verstandenen Zeit steht der Raum in der Tat immer und notwendig in gewissem Sinne gleich.
Aber nicht als dieses Gebilde ist die Zeit ursprünglicher Grund der Transzendenz, sondern als reine Selbstaffektion. Als solche ist sie auch die Bedingung der Möglichkeit des vorstellenden Bildens, d. h. Offenbarmachens, des reinen Raumes. Aus der Einsicht in die transzendentale Funktion des reinen Raumes folgt keineswegs die Zurückweisung des Vorranges der Zeit. Es erwächst vielmehr nur die positive Aufgabe zu zeigen, daß in gewisser Weise entsprechend wie die Zeit auch der Raum zum Selbst als einem endlichen gehört und daß dieses, freilich auf dem Grunde der ursprünglichen Zeit, seinem Wesen nach „räumlich” ist.
Die Erkenntnis der zweiten Auflage, daß auch der Raum in gewisser Weise zum transzendentalen Schematismus gehört, macht nur deutlich, daß dieser in seinem innersten Wesen sich nicht fassen läßt, solange die Zeit nur als das reine Nacheinander der Jetztfolge begriffen wird. Sie muß als reine Selbstaffektion verstanden werden; denn sonst entbehrt ihre Funktion in der Schemabildung jeder Einsichtigkeit.
Damit stoßen wir auf eine, und zwar nicht zufällige, Eigentümlichkeit der ganzen Kantischen Grundlegung der Metaphysik. Gerade das, was im Rückgang zum Quellgrund enthüllt wird, offenbart sich zwar in seinem Transzendenz bildenden Wesen; die dabei beteiligten Vermögen des Gemütes, und somit auch die reine Anschauung Zeit, werden jedoch nicht ausdrücklich und primär aus dieser transzendentalen Funktion her bestimmt. Vielmehr geben sie sich während der Grundlegung und sogar in ihrem Abschluß noch ganz in der vorläufigen Fassung des ersten Ansatzes. Weil Kant bei der Darstellung des transzendentalen Schematismus keine ausgearbeitete Interpretation des ursprünglichen Wesens der Zeit bereit hatte, deshalb mußte die Aufhellung der reinen Schemata als transzendentaler Zeitbestimmungen so knapp und undurchsichtig bleiben; denn die Zeit, als reine Jetztfolge genommen, bietet durchaus keinen möglichen Weg zur „zeitlichen” Interpretation der Notionen 275.
Gibt nun eine Interpretation lediglich das wieder, was Kant ausdrücklich gesagt hat, dann ist sie von vornherein keine Auslegung, sofern einer solchen die Aufgabe gestellt bleibt, dasjenige eigens sichtbar zu machen, was Kant über die ausdrückliche Formulierung hinaus in seiner Grundlegung ans Licht gebracht hat. Dieses aber vermochte Kant selbst nicht mehr zu sagen, wie denn überhaupt in jeder philosophischen Erkenntnis nicht das entscheidend werden muß, was sie in den ausgesprochenen Sätzen sagt, sondern was sie als noch Ungesagtes durch das Gesagte vor Augen legt.
Mais, objectera-t-on, si la transcendance ne se fonde pas seulement dans le temps, Kant n’est-il pas naturellement amené, en limitant le primat du temps, à écarter l’imagination pure? C’est oublier que l’espace pur comme intuition pure n’est pas moins transcendantalement enraciné dans l’imagination transcendantale que « le temps ». Tout au moins si on comprend le temps comme ce qui se forme, dans l’intuition pure, en tant qu’objet pur, donc en tant que suite pure de la série des maintenant. Il est de fait que l’espace est toujours et nécessairement en un certain sens identique au temps ainsi conçu.
Ce n’est pas sous cette forme que le temps est le fondement originel de la transcendance, mais c’est en tant qu’il est affection pure de soi. Comme tel, il est aussi la condition de possibilité de tout acte formateur de représentation, c’est-à-dire qu’il rend manifeste l’espace pur. Admettre la fonction transcendantale de l’espace pur n’implique pas du tout le refus du primat du temps. Il en découle plutôt l’obligation de montrer comment l’espace, tout comme le temps, appartient à l’être-soi fini, et que ce dernier, précisément en raison du fait qu’il est fondé sur le temps originel, est également « spatial » en son essence.
L’idée acquise par la seconde édition, à savoir que l’espace appartient aussi d’une certaine manière au schématisme transcendantal, montre uniquement que celui-ci ne saurait être compris en sa plus intime nature si le temps est simplement conçu comme la suite pure de la série des maintenant. Il doit être compris comme affection pure de soi, faute de quoi sa fonction dans la formation du schème demeure totalement obscure.
Nous rencontrons ici une particularité nullement accidentelle de toute l’instauration kantienne du fondement de la métaphysique. Certes, ce qui se découvre par la régression au domaine originel se manifeste bien dans sa nature, qui est de constituer la transcendance; mais les facultés impliquées dans cette constitution et donc, avec elles, le temps comme intuition pure, ne sont pas explicitement et originellement déterminées à partir de cette fonction transcendantale. Au contraire, tout au cours de l’instauration du fondement et même dans sa conclusion, elles continuent d’être prises selon la conception provisoire du début. Et puisque Kant ne disposait, lors de l’exposé du schématisme transcendantal, d’aucune interprétation achevée de l’essence originelle du temps, il était fatal que l’explicitation des schèmes purs comme déterminations transcendantales du temps demeurât fragmentaire et obscure; car le temps, pris comme suite pure des maintenant, n’offre aucune possibilité d’accès à une compréhension « temporaliste » des notions 1.
Toutefois, une interprétation, qui se borne à reprendre ce que Kant a dit explicitement, est condamnée d’avance à n’être pas une explicitation authentique, si la tâche de celle-ci consiste à faire voir clairement ce que Kant, au-delà de ses formules expresses, met en lumière dans son instauration du fondement. Certes, Kant n’a pu dire cela expressément. Mais l’essentiel de toute connaissance philosophique ne repose pas en premier lieu sur les propositions explicites dont elle est faite mais sur ce qui reste encore inexprimé, bien que rendu présent à travers les thèses explicites.
But, one might object, if transcendence is not based on time alone, is it not only natural for Kant, in limiting the primacy of time, to thrust aside the pure imagination? In reasoning thus, however, one forgets that pure space as pure intuition is no less rooted in the transcendental imagination than is “time,” insofar as the latter is understood as that which is formed in pure intuition, namely, the pure succession of the now-sequence. In fact, in a certain sense, space is always and necessarily identical with time thus understood.
However, it is not in this form but as pure self-affection that time is the primordial ground of transcendence. As such, it is also the condition of the possibility of all formative acts of representation, for example, the making manifest of space. It does not follow, then, that to admit the transcendental function of space is to reject the primacy of time. Rather, this admission obligates one to show how space, like time, also belongs to the self as finite and that the latter, precisely because it is based on primordial time, is essentially “spatial.”
The acknowledgment in the second edition that space in a certain sense also belongs to the transcendental schematism only makes it clear that this schematism cannot be grasped in its innermost essence as long as time is conceived as the pure succession of the now-sequence. Time must be understood as pure self-affection; otherwise its function in the formation of schemata remains completely obscure.
We encounter here a peculiarity inherent in the Kantian laying of the foundation of metaphysics. Although that which is uncovered by the regression to the source-ground is revealed in its true nature, i.e., as being constitutive of transcendence, the faculties of the mind involved therein, and with them time as pure intuition, are not explicitly and primordially defined in the light of this transcendental function. Rather, throughout the course of the laying of the foundation and even in its conclusion, they are presented according to the provisional conception of the first point of departure. And because Kant, at the time of his presentation of the transcendental schemata, had not worked out an interpretation of the primordial essence of time, his elucidation of the pure schemata as transcendental determinations of time is both fragmentary and obscure, for time taken as the pure now-sequence offers no possible means of access to the “temporal” interpretation of the notions.97
Nevertheless, an interpretation limited to a recapitulation of what Kant explicitly said can never be a real explication, if the business of the latter is to bring to light what Kant, over and above his express formulation, uncovered in the course of his laying of the foundation. To be sure, Kant himself is no longer able to say anything concerning this, but what is essential in all philosophical discourse is not found in the specific propositions of which it is composed but in that which, although unstated as such, is made evident through these propositions.