10- زمان به عنوان شهود محض كليa
شهود محض به عنوان يك مؤلفه ضروري از معرفت وجودشناختي كه تجربۀ موجودات بر آن مبتني است لازم است. اما به عنوان شهود محض، مكان از پيش صرفاً كليت آن روابطي را مي دهد كه براساس آن آنچه در حواس خارجي مورد مواجهه قرارمي گيرد انتظام مي يابد. اما در عين حال ما داده هاي «حس دروني» را مي يابيم كه به شكل فضايي و ارجاعات فضايي اشاره ندارند. بلكه آنها خودشان را به منزله توالي حالات ذهني ما (تصورات، محرك ها، احوال) نشان مي دهند. آنچه ما از پيش در تجربة اين پديدارها، گرچه [تجربه] غير ابژكتيو و غير موضوعي، در نظر مي گيریم توالي محض است. از اين رو زمان «صورت حس دورني، يعني [صورت] شهود خودمان و حالات دروني مان»62 است. زمان «رابطة بازنمايي ها را در حالات دروني مان»63 تعيين مي كند. «… زمان نمي تواند تعيّن پديدارهاي خارجي باشد، زمان نه با شكل نه با جای و غيره ارتباطي ندارد.»64
در اين طريق هر دو شهود محض، یعنی مكان و زمان، به دو ناحيه [مختلف] تجربه تخصيص مي يابند و ابتداً به نظر مي رسد كه پيدا کردن شهود محضي، كه هر گونه از معرفت وجود موجودات قابل تجربه را بسازد و لذا بگذارد مسأله معرفت وجودشناختي بطور كلي صورت بندي گردد، ناممكن باشد. حال يقيناً علاوه بر وابستگي دو شهود محض به دو ناحيه از پديدارها كانت اين نظريه را بيان مي داد: «زمان شرط ماتقدم صوري همه پديدار ها است، هر چه [باشند].»65 لذا زمان بر مكان برتري دارد. به عنوان شهود محض كلي، زمان بايد بدين دليل مؤلفه ذاتي هدايت كننده و حمايت كننده معرفت محض [يا به عبارتي مولفه] استعلايي اي كه معرفت را صورت مي دهد باشد.
تفسير ذيل نشان مي دهد كه چگونه زمان در جريان مراحل منفرد تأسيس بنياد براي متافيزیك بيشتر و بيشتر رو مي آيد، و بدين وسيله ابتداً ماهيت خاص خودش را در طريق اصيل تري از توصيف موقتي اي كه در حسیات استعلايي روا می دارد آشكار مي سازد.
اكنون كانت چگونه اين تقدم زمان را به عنوان شهود محض كلي مدلل مي سازد؟ ابتداً ممكن است اینكه كانت [نقش] پديدارهاي خارجي را در تعيين زمان انكار مي كند ما را متحير سازد، بويژه هنگامي كه دقيقاً در تجربه روزمره از اين تعینات- در حركت ستارگان و در وقايع طبيعي بطور كلي (رشد و ذبول)– است كه زمان يافت مي گردد و در واقع چنان بي واسطه كه زمان با «افلاك» معادل مي گردد. اما كانت به سهولت پديدارهاي خارجي را در تعيين زمان رد نمي كند، اگر [درواقع] زمان شرط ماتقدم صوري تمام پديدارها مي بایست باشد. يك نظريه «در-زماني-بودن»<12> موجودات فيزيكي اي كه در دست هستند را رد مي كند، نظریه ديگر آن را مسجل مي نمايد. اين عبارات متناقض چگونه مي توانند وفق داده شوند؟ اگر كانت زمان را به عنوان شهود محض به داده هاي حواس دروني فرو مي كاهد يعني به بازنمايي ها به وسيع ترين معنا، پس در اين فروكاستن دقيقا بسط حوزه ممكن [زمان] قرار دارد كه در آن زمان مي تواند به عنوان طريق نخستین شهود عمل كند. در ميان بازنمايي ها آنهايي يافت مي گردند كه به عنوان بازنمايي همچنين مي گذارند موجودات مورد مواجهه واقع گردند [موجوداتی] که شبيه خود ذات[= دازاین] بازنمايي كننده نيستند. لذا تأملات كانت اين مسير را در پيش مي گيرد:
§10. Time as the Universal Pure Intuitiona
Pure intuition is required as the one essential element of ontological knowledge in which the experience of beings is grounded. But as pure intuition, space gives in advance merely the totality of those relations according to which what is encountered in the external senses would be ordered. At the same time, however, we find givens of the “inner sense” which indicate no spatial shape and no spatial references. Instead, they show themselves as a succession of states of our mind (representations, drives, moods). What we look at in advance in the experience of these appearances, although unobjective and unthematic, is pure succession. Therefore, time is “the form of inner sense, i.e., of the intuiting of ourselves and our inner state.”62 Time determines “the relation of representations in our inner state.”63 “. . . time cannot be a determination of outer appearances; it has to do with neither shape nor position, etc.”64
In this way both pure intuitions, space and time, are allotted to two [different] regions of experience, and at first it appears to be impossible to find a pure intuition which constitutes every instance of knowledge of the Being of experienceable beings and which, therefore, permits the problem of ontological knowledge to be formulated universally. Now to be sure, in addition to the association of both pure intuitions with the two regions of appearances, Kant states this thesis: “Time is the formal a priori condition of all appearances whatsoever.”65 Hence, time has a preeminence over space. As universal, pure intuition, it [time] must for this reason become the guiding and supporting essential element of pure knowledge, of the transcendence which forms knowledge.
The following interpretation shows how time shifts more and more to the forefront in the course of the individual stages of the laying of the ground for metaphysics, and hereby first reveals its own particular essence in a more original way than the provisional characterization in the Transcendental Aesthetic permits.
How does Kant now ground this priority of time as universal, pure intuition? At first it may strike us that Kant denies the external appearances of the determination of time, especially when it is in the everyday experience of precisely these determinations — in the movement of the stars and in natural events in general (growth and decay) — that time is found and indeed so immediately that time comes to be equated with the “heavens.” However, Kant does not simply reject out of hand the external appearances of the determination of time, if [indeed] time is to be the formal a priori condition for all appearances. One thesis denies within-time-ness<12> to physical beings which are at hand, the other grants it. How can these contradictory assertions be reconciled? If Kant reduces time as pure intuition to the givens of the inner senses, i.e., to representations in the broadest sense, then in this reduction lies an extension of precisely the possible scope within which it can function as the preliminary way of intuiting. Among the representations are found those which, as representations, also allow beings to be encountered which are not the same as the representing creature itself. Hence, Kant’s reflections take this path:
10. Die Zeit als die universale reine Anschauung a
Reine Anschauung ist gesucht als das eine Wesenselement der ontologischen Erkenntnis, in der die Erfahrung des Seienden gründet. Raum gibt aber als reine Anschauung lediglich das Ganze derjenigen Verhältnisse vor, in denen die Begegnisse des äußeren Sinnes geordnet werden. Zugleich aber finden wir Gegebenheiten des „inneren Sinnes”, die keine räumliche Gestalt und keine räumlichen Bezüge zeigen, sondern sich als Abfolge von Zuständen unseres Gemütes (Vorstellungen, Strebungen, Stimmungen) bekunden. Worauf wir in der Erfahrung dieser Erscheinungen im vorhinein, obzwar ungegenständlich und unthematisch, hinblicken, ist das reine Nacheinander. Darum ist die Zeit „die Form des inneren Sinnes, d. i. des Anschauens unserer selbst und unseres inneren Zustandes” 62. Die Zeit bestimmt „das Verhältnis der Vorstellungen in unserem inneren Zustande” 63. „… die Zeit kann keine Bestimmung äußerer Erscheinungen sein; sie gehört weder zu einer Gestalt, oder Lage usw.” 64
So sind die beiden reinen Anschauungen Raum und Zeit auf zwei Erfahrungsbezirke verteilt, und es scheint zunächst unmöglich, eine reine Anschauung zu finden, die jede Erkenntnis des Seins des erfahrbaren Seienden konstituiert und somit erlaubt, das Problem der ontologischen Erkenntnis universal zu stellen. Nun steht freilich bei Kant dicht neben der Zuordnung der beiden reinen Anschauungen zu den zwei Bezirken von Erscheinungen die These: „Die Zeit ist die formale Bedingung a priori aller Erscheinungen überhaupt.” 65 Demnach hat die Zeit einen Vorrang vor dem Raum. Als universale reine Anschauung muß sie daher zum führenden und tragenden Wesenselement der reinen, die Transzendenz bildenden Erkenntnis werden.
Die folgende Interpretation zeigt, wie die Zeit durch die einzelnen Stadien der Grundlegung der Metaphysik hindurch mehr und mehr in den Mittelpunkt rückt und erst hierdurch ihr eigenes Wesen ursprünglicher enthüllt, als das die vorläufige Kennzeichnung in der transzendentalen Ästhetik vermag.
Wie begründet nun Kant diesen Vorrang der Zeit als der universalen reinen Anschauung? Zunächst mag auffallen, daß Kant den äußeren Erscheinungen die Zeitbestimmung abstreitet, wo doch die alltägliche Erfahrung gerade an diesen, am Umlauf der Gestirne und im Naturgeschehen überhaupt (Wachstum und Absterben), die Zeit findet, und zwar so unmittelbar, daß die Zeit mit dem „Himmel” gleichgesetzt wird. Allein, Kant bestreitet den äußeren Erscheinungen die Zeitbestimmtheit nicht schlechthin, wenn anders die Zeit die formale Bedingung a priori aller Erscheinungen sein soll. Die eine These nimmt dem physischen Vorhandenen die Innerzeitigkeit, die andere gibt sie ihm. Wie lassen sich diese gegensätzlichen Aussagen vereinigen? Wenn Kant die Zeit als reine Anschauung auf die Gegebenheiten des inneren Sinnes, d. i. die Vorstellungen im weitesten Sinne, einschränkt, so liegt in dieser Einschränkung gerade eine Erweiterung ihres möglichen Bereiches, innerhalb dessen sie als vorgängige Weise anzuschauen fungieren kann. Unter den Vorstellungen finden sich solche, die als Vorstellungen auch Seiendes begegnen lassen, desgleichen das vorstellende Wesen selbst nicht ist. Kants Überlegung nimmt daher diesen Weg:
§ 10. — Le temps comme intuition pure universelle.
Nous cherchons l’intuition pure en tant qu’elle constitue le premier des éléments essentiels de la connaissance ontologique sur laquelle se fonde l’expérience de l’étant. Or l’espace en tant qu’intuition ne livre que la totalité, préalablement donnée, des relations qui ordonnent ce qui affecte le sens externe. Nous avons, d’autre part, les données du « sens interne », lesquelles n’ont ni formes ni relations spatiales mais se manifestent comme une succession d’états de conscience [Gemüt] (représentations, tendances, sentiments). Ce que, au cours de l’expérience de ces phénomènes, nous avons préalablement en vue, mais de manière inobjectivée et non thématique, est la succession pure. Le temps est donc « la forme du sens interne, c’est-à-dire de l’intuition de nous-mêmes et de notre état interne 62. » « Le temps détermine le rapport des représentations dans notre état interne 63. » « Le temps ne peut pas être une détermination des phénomènes extérieurs, il n’appartient ni à une figure ni à une position, etc. 64. »
L’espace et le temps, les deux intuitions pures, se réfèrent donc à deux régions distinctes de l’expérience, et il apparaît d’abord impossible de trouver une intuition pure qui soit constitutive de toute connaissance de l’être de l’étant perceptible, et qui permette, par conséquent, de poser universellement le problème de la connaissance ontologique. Toutefois, immédiatement après avoir assigné les deux intuitions pures à deux régions de phénomènes, Kant énonce cette thèse : « Le temps est la condition formelle a priori de tous les phénomènes en général 65. » Le temps possède ainsi un privilège sur l’espace. En tant qu’intuition pure universelle, il doit donc devenir l’élément essentiel prédominant et fondamental de la connaissance pure, génératrice de transcendance.
Notre interprétation va montrer comment le temps, à mesure que se développent les diverses étapes de l’instauration du fondement de la métaphysique, se place de plus en plus au centre du problème et arrive ainsi seulement à dévoiler sa propre essence de manière plus originelle que ne le manifeste sa description provisoire dans l’Esthétique transcendantale.
Comment Kant fonde-t-il ce privilège du temps comme intuition pure universelle? Il est tout d’abord frappant que Kant conteste la détermination temporelle des phénomènes du sens externe, alors que c’est précisément en eux que l’expérience quotidienne trouve le temps; comme, par exemple, dans la révolution des corps célestes et, en général, dans les événements de la nature (croissance et déclin), et cela de façon si immédiate qu’elle identifie le temps et le « ciel » 5 . Kant ne nie toutefois pas absolument la détermination temporelle des phénomènes externes, s’il est vrai que le temps doive être la condition formelle a priori de tous les phénomènes. La première thèse retire aux données physiques l’intratemporalité, la seconde la leur accorde. Comment ces assertions opposées se laissent-elles concilier?
Lorsque Kant limite le temps comme intuition pure aux données du sens interne, c’est-à-dire aux représentations prises en leur sens le plus large, cette limitation apporte en fait un élargissement du domaine dans lequel le temps peut se développer comme mode préalable d’intuition. C’est que parmi les représentations il s’en trouve qui, en tant que représentations, laissent rencontrer des étants qui n’appartiennent pas au type d’être qui les représente. La réflexion de Kant s’engage dès lors dans la voie qui va être exposée.
§10. Time as the Universal Pure Intuition
In pure intuition, we seek the first of the essential elements of ontological knowledge on which the experience of the essent is based. But space as pure intuition merely gives in advance the totality of those relations by means of which what affects the external sense is ordered. At the same time, however, we find “givens” of the “internal sense” which exhibit neither spatial forms nor spatial relations but manifest themselves as a succession of mental states [Gemütes] (representations, drives, moods). That which in experiencing these phenomena is held in view from the first, although unthematically and unobjectively, is pure succession [Nacheinander], Time, therefore, is “the form of inner sense, that is, of our intuition of ourselves and of our inner state.”62 Time determines “the relation of representations in our inner state.”63 Time “cannot be a determination of outer appearances; it has to do neither with shape nor position.”64
The two pure intuitions, space and time, thus refer to two distinct regions of experience, and it seems impossible at first to find one pure intuition which is constitutive of all knowledge of the Being of the essent and which, therefore, permits the problem of ontological knowledge to be formulated in universal terms. Nevertheless, immediately after having assigned both pure intuitions to two regions of phenomena, Kant states the following thesis: “Time is the formal condition a priori of all appearance whatsoever.”65 Thus, time takes precedence over space. As universal pure intuition, it must be the dominant and essential element of pure knowledge and hence of transcendence as well, since it is pure knowledge which makes transcendence possible.
The following interpretation will reveal how time in the course of the development of the several stages of the foundation of metaphysics comes more and more to the fore and thereby reveals its proper essence in a more original way than is possible by means of the provisional characterization in the Transcendental Aesthetic.
How does Kant justify the precedence of time as the universal pure intuition? It may seem astonishing at first that Kant questions the role of external phenomena in the determination of time, especially when it is in these phenomena—in the motions of the stars and in natural events in general (growth and decay)—that everyday experience first discovers time, and in so immediate a way that time is equated with the “heavens.” However, Kant does not absolutely reject the temporal determination of external phenomena, if it is true that time is meant to be the formal condition a priori of all phenomena. The one thesis denies intra-temporality [Innerzeitigkeit] to physical things, the other concedes it. How may these mutually opposed theses be reconciled?
When Kant limits time as pure intuition to the data of internal sense, i.e., to representations in the broadest sense, this limitation amounts actually to an extension of the domain within which time can function as the precursory mode of intuition. Among representations in general are those which as representations let essents be encountered which are not like the being that represents them. Hence, Kant’s reflections take this course :