116
در سخنرانی درباره متافیزیک یعنی در روانشناسی عقلی، کانت در «قوه صورتگر»[bildende Kraft] را به این نحو ذیل تحلیل می کند: این قوه «بازنمایی هایی از زمان حال یا زمان گذشته یا حتی زمان آینده ایجاد می کند. لذا قوه صورت دهنده[Bildungsvermogen] شامل اینهاست:
1- قوه شباهت [Abbildung]، بازنمایی های آن از زمان حاضر اند: facultas formandi
2- قوه بازآفرینی [Nachbildung]، بازنمایی های آن از زمان گذشته اند: facultas imaginandi
3- قوه پیش – تصور [Vorbildung]، بازنمایی های آن از زمان آینده است: facultas praevidendi246 پولیتز، درس های کانت درباره متافیزیک، صفحه 88، بنگرید به صفحه 83
عبارت شباهت نیازمند توضیحی مختصر است. عبارت شباهت به معنی ایجاد یک شباهت به معنای یک کپی نیست. بلکه به معنای منظری است که خودش به طور بی واسطه از ابژه حاضر(حال) <30>اخذ می شود. صورت پذیری-از [Ab-bilden] به معنای صورت پذیری- مطابق- با [Nach-bilden] نیست بلکه صورت-دهی [Bild-gebend] است به معنای متمایز سازی بی واسطه خود منظرابژه.
گرچه کانت در این متن از قوه خیال استعلایی سخن نمی گوید، باز یک نکته آشکار می گردد: صورت دهی [Bilden]«خیال»[“Einbildung“] فی نفسه مربوط به زمان است. با این حال تخیل محض، محض نامیده می شود چرا که بافت اش [Gebilde] را از درون خودش صورت می دهد، به عنوان چیزی فی نفسه مرتبط با زمان، باید ابتدا زمان را صورت بخشد. زمان به عنوان شهود محض نه آنچه صرفا در [عمل] شهود محض شهود می شود معنی می دهد نه صرفا شهودی که فاقد «ابژه» است معنی می دهد. زمان به عنوان شهود محض در آن واحد [عمل] شهود صورت دهنده مشهوداش است[کن فیکون]. این امر مفهوم کامل زمان را برای نخستین بار عرضه می کند.
اما شهود محض تنها می تواند سلسله محض توالی اکنون ها را به ماهو شکل دهد، اگر فی نفسه قوه خیال صورتدهی- شباهت، پیش تصویرگری و بازآفرینی است. لذا به هیچ طریقی مجاز نیست فکر کردن به زمان، مخصوصاً در معنای کانتی، چنانکه گویی به عنوان یک میدان دلخواهی که قوه خیال فقط برای اهداف فعالیت خودش به آن وارد می گردد. بر این اساس، زمان در واقع باید به عنوان توالی محض اکنون ها در افقی اخذ گردد که در آن ما «با زمان می شماریم.» اما این توالی اکنون ها به هیچ وجه زمان در اصالت اش نیست. به عکس قوه خیال استعلایی می گذارد تا زمان به عنوان توالی اکنون ها پیش آید و به عنوان این پیش-آی-گذرای بنابراین زمانِ اصیل است.
آیا ممکن است که چنین تفسیر عریض از قوه خیال استعلایی به عنوان زمان اصیل را از اشارات مختصر کانت بیرون کشیدن؟ با [توجه به] پیامدهای پیش بینی ناپذیری که در پایان از این تفسیر ممکن است ناشی شود، این تفسیر باید به طور انضمامی تر و ایمن تری بنیاد گردد.
In his lectures on Metaphysics, namely, in the Rational Psychology, Kant analyses the “forming power” [bildende Kraft] in the following manner: this faculty “produces representations either of present time, or representations of past time, or even representations of future time. Hence the formative faculty [Bildungsvermögen] consists of:
1. The faculty of taking a likeness [Abbildung] , the representations of which are of the present time: facultas formandi.
2. The faculty of reproduction [Nachbildung] , the representations of which are of a past time: facultas imaginandi.
3. The faculty of prefiguration [Vorbildung] , the representations of which are of a future time: facultas praevidendi.”246
The term “taking a likeness” (“Abbildung“) requires a brief explanation. It does not mean the production of a likeness in the sense of a copy. Rather, it means the look which was itself gathered immediately from the presencing (present) object.<30> The forming-from [Ab-bilden] does not mean a forming-according-to [Nach-bilden], but rather form-giving [Bild-gebend] in the sense of the immediate distinguishing of the look of the object itself.
Although Kant does not speak in this passage of the transcendental power of imagination, still one point becomes clear: the forming [Bilden] of the “imagination” [“Einbildung“] is in itself relative to time. Pure imagining, however, which is called pure because it forms its fabric [Gebilde] from out of itself, as in itself relative to time, must first of all form time. Time as pure intuition means neither just what is intuited in pure intuiting nor just the intuiting which lacks the “object.” Time as pure intuition is the forming intuiting of what it intuits in one. This gives the full concept of time for the first time.
Pure intuition, however, can only form the pure succession of the sequence of nows as such if in itself it is a likeness-forming, prefiguring, and reproducing power of imagination. Hence, it is in no way permissible to think of time, especially in the Kantian sense, as an arbitrary field which the power of imagination just gets into for purposes of its own activity, so to speak. Accordingly, time must indeed be taken as pure sequence of nows in the horizon within which we “reckon with time.” This sequence of nows, however, is in no way time in its originality. On the contrary, the transcendental power of imagination allows time as sequence of nows to spring forth, and as this letting-spring-forth it is therefore original time.
But is it possible to sift out such a wide-ranging interpretation of the transcendental power of imagination as original time from Kant’s few intimations? With the unforeseeable consequences which in the end would result from this interpretation, it must be grounded more concretely and securely.
In seiner Metaphysikvorlesung, und zwar in der rationale Psychologie, zergliedert Kant die „bildende Kraft” in folgender Weise: dieses Vermögen bringt „Vorstellungen hervor, entweder der gegenwärtigen Zeit, oder Vorstellungen der vergangenen Zeit, oder auch Vorstellungen der zukünftigen Zeit. Demnach besteht das Bildungsvermögen :
1. aus dem Vermögen der Abbildung, welches Vorstellungen der gegenwärtigen Zeit sind: facultas formandi;
2. aus dem Vermögen der Nachbildung, welches Vorstellungen der vergangenen Zeit sind: facultas imaginandi;
3. aus dem Vermögen der Vorbildung, welches Vorstellungen der zukünftigen Zeit sind; facultas praevidendi” 246.
Der Ausdruck „Abbildung” bedarf einer kurzen Erläuterung. Er meint nicht das Herstellen eines Abbildes im Sinne einer Kopie, sondern meint den Anblick, der am anwesenden (gegenwärtigen) Gegenstand selbst unmittelbar abzunehmen ist. Das Ab-bilden meint nicht ein Nach-bilden, sondern das Bild-geben im Sinne des unmittelbaren Vernehmens des Aussehens des Gegenstandes selbst.
Ohne daß Kant an dieser Stelle von der transzendentalen Einbildungskraft spricht, wird doch das Eine deutlich, daß das Bilden der „Einbildung” in sich zeitbezogen ist. Das reine Einbilden aber, das reines heißt, weil es sich sein Gebilde von sich aus bildet, muß als in sich zeitbezogenes gerade die Zeit allererst bilden. Zeit als reine Anschauung heißt weder nur das im reinen Anschauen Angeschaute, noch nur das Anschauen, dem der „Gegenstand” fehlt. Die Zeit als reine Anschauung ist in einem das bildende Anschauen seines Angeschauten. Dies erst gibt den vollen Begriff der Zeit.
Die reine Anschauung kann aber das reine Nacheinander der Jetztfolge als solches nur dann bilden, wenn sie in sich ab-, vor- und nachbildende Einbildungskraft ist. Die Zeit darf daher keineswegs, und gerade auch nicht im Kantischen Sinne, als ein beliebiges Feld gedacht werden, an das die Einbildungskraft nun einmal zu Zwecken ihrer Betätigung gleichsam hingeraten ist. Sonach muß zwar die Zeit in dem Horizont, innerhalb dessen wir „mit der Zeit rechnen”, als reine Jetztfolge genommen werden. Diese Jetztfolge ist aber keineswegs die Zeit in ihrer Ursprünglichkeit. Die transzendentale Einbildungskraft vielmehr läßt die Zeit als Jetztfolge entspringen und ist deshalb — als diese entspringenlassende — die ursprüngliche Zeit.
Aber läßt sich eine so weitgehende Interpretation der transzendentalen Einbildungskraft als der ursprünglichen Zeit aus den wenigen Andeutungen Kants herausklauben? Bei den unabsehbaren Folgen, die sich am Ende aus dieser Interpretation ergeben, muß sie konkreter und sicherer begründet sein.
Dans son cours de métaphysique et, plus précisément, dans la partie qui regarde la psychologie rationnelle, Kant analyse ainsi la « puissance formatrice » : cette faculté forme « des représentations; ces représentations sont ou bien relatives au présent ou bien relatives au passé ou bien relatives à l’avenir. Par conséquent, la faculté d’imagination comprend :
1. La faculté de former des images [Abbildung], qui engendre des représentations du présent; facultas formandi;
2. La faculté de reproduire des images, qui engendre des représentations du passé; facultas imaginandi;
3. La faculté d’anticiper des images, qui engendre des représentations de l’avenir; facultas praevidendi 1 ».
L’expression « former des images » [Abbildung] requiert une courte explication. Cette expression ne vise pas la constitution d’une reproduction (d’un décalque) mais la vue qui peut immédiatement être prise sur l’objet, présent lui-même. La formation des images ne consiste pas à reproduire des images d’après l’objet, mais à mettre en image, si l’on entend par là la saisie immédiate de la forme de l’objet lui-même.
Bien qu’en cet endroit Kant ne parle pas de l’imagination transcendantale, il est pourtant fort clair que la « formation d’image » par l’imagination est en elle-même relative au temps. L’imagination pure, ainsi appelée parce qu’elle forme spontanément son corrélat, doit, puisqu’elle est elle-même relative au temps, constituer [former] le temps. Le temps comme intuition pure n’est ni uniquement ce qui est intuitionné dans l’acte pur d’intuition, ni uniquement l’acte d’intuitionner, privé de son « objet ». Le temps comme intuition pure forme spontanément ce qu’il intuitionne. Tel est le concept intégral du temps.
L’intuition pure n’arrive à former la pure succession des maintenant que si elle est imagination qui forme, reproduit et anticipe. Il suit de là que le temps ne doit pas être pensé, et chez Kant moins que chez tout autre, comme un champ quelconque, dans lequel l’imagination s’est engagée pour les besoins de son activité. Et quoique, sur le plan ordinaire de l’expérience où nous « tenons compte du temps », celui-ci doive être regardé comme pure succession des maintenant, cette succession n’est aucunement le temps originel. C’est au contraire l’imagination transcendantale qui fait surgir le temps comme succession des maintenant et est donc — comme origine de ceux-ci — le temps originel.
Mais une interprétation aussi poussée de l’imagination transcendantale se laisse-t-elle justifier par les rares indications que Kant fournit à son sujet? Les conséquences capitales qui, finalement, résulteront de cette interprétation exigent qu’elle soit fondée plus concrètement et plus solidement.
In his lectures on metaphysics and, in particular, those having to do with rational psychology, Kant analysed the “formative power” as follows: this faculty “produces representations relative to the present, the past, or the future. Consequently, the faculty of imagination consists of:
(1) the faculty of forming images [Abbildung], the representations of which are of the present: facultas formandi,
(2) the faculty of reproducing images, the representations of which are of the past: facultas imaginandi,
(3) the faculty of anticipating images, the representations of which are of the future: facultas praevidendi.”67
The expression “forming images” requires a brief explanation. This expression does not signify the making of a reproduction in the sense of a copy but signifies the aspect which is immediately taken of the object, itself present. This forming of an image does not mean reproducing an image in the likeness of the object but putting into an image in the sense of the immediate apprehension of the appearance [Aussehen] of the object itself.
Although in this passage, Kant does not speak of the transcendental imagination, it is clear that the “formation of images” by the imagination is in itself relative to time. Pure imagination, thus termed because it forms its images [Gebilde] spontaneously, must, since it is itself relative to time, constitute [form] time originally. Time as pure intuition is neither only what is intuited in the pure act of intuition nor this act itself deprived of its “object.” Time as pure intuition is in one the formative act of intuiting and what is intuited therein. Such is the complete concept of time.
Pure intuition can form the pure succession of the now-sequence only if, in itself, it is imagination as that which forms, reproduces, and anticipates. Hence it follows that time, above all in the Kantian sense, should not be thought of as an indifferent field of action which the imagination enters, as it were, in order to further its own activity. Although, on the ordinary plane of experience where “we take account of time,” we must consider it to be a pure succession of nows, this succession by no means constitutes primordial time. On the contrary, the transcendental imagination as that which lets time as the now-sequence spring forth is—as the origin of the latter—primordial time.
But can such a radical interpretation of the imagination, i.e., as primordial time, be justified by Kant’s infrequent references to the subject? The important consequences which result from this interpretation demand that it be more concretely and securely established.