من به عمد این جملات آلویس ریل را در آغاز بحث قرار می دهم. چرا که با وضوح و شفافیتی دشواریاب، تقابل بین تفسیرهایدگر از وظیفه محوری متافیزیک را با مشی فکری و فلسفی گرایش پوزیتیویستی و رویکرد “انتقادی” معین می کند. هایدگر با هیچ چیزی اینطور به شدت و شورهمچون این نحوه تفکر- همچون این فرض که هدف ذاتی کانت مبتنی بر تاسیس متافیزیک بر “معرفت شناسی” بود- نمی جنگد. هایدگر به این فرض که کانت می خواست ولو به طور جزئی چنین “اپیستمولوژیی” عرضه کند می تازد. این فرض می بایست از طریق تفسیر هایدگر “سرانجام ملغی” گردد.(221)3 مقصود “نقد عقل محض” بنا به نظر وی به طور بنیادی بد فهم شده است چنانچه کسی این اثر را به عنوان “نظریه تجربه” یا حتی به عنوان تئوری علوم پوزیتیو تفسیر نماید. (16) این مسیر هرگز نمی تواند به کشف مسأله متافیزیکی راه یابد. چرا که معنای این مسأله نمی تواند نه از صرف منطق مورد تقرب قرار گیرد، نه می تواند در یک «منطق معرفت محض» گنجانده شود. متافیزیک ذاتا دکترین وجود، یعنی انتولوژی است. هر پرسشی درباره وجود به هر روی سرانجام به یک پرسش درباره انسان منجر می گردد. لذا مسأله متافیزیک خود را به این پرسش ریشه ای متبدل می سازد. پرسش درباره اگزیستانس بشر باید بر هر پرسشی درباره وجود به نحو کلی تقدم یابد. پرسش درباره وجودِ بشر ابژه اصیل، یعنی ابژه انتولوژی بنیادی را می سازند. “انتولوژی بنیادی آن تحلیل انتولوژیکی از اگزیستانس بشر محدود است که می بایست بنیادی برای متافیزیک که به “طبیعت انسان تعلق دارد” فراهم نماید. انتولوژی بنیادی متافیزیکِ اگزیستانس بشر است که ضرورتاً برای ممکن ساختن متافیزیک لازم است. این انتولوژی به طور بنیادی از هر انسان شناسی ای حتی انسان شناسی فلسفی متفاوت باقی می ماند. تبیین ایده انتولوژی بنیادی به معنای نشان دادن تحلیل وجودشناختی مذکور از اگزیستانس است به عنوان لازمه ضروری و لذا آشکار نمودن این است که به چه طریقی و در چه حدودی و تحت چه مفروضاتی این سؤال مشخص را می پرسد: انسان چیست؟”(1) بر اساس نظریه هایدگر، این پرسش، و نه هیچ پرسش دیگری، کانت را بر انگیخت و باطناً به حرکت در آورد؛ جهت همه تحقیقات «متافیزیکی» وی را متعین ساخت. هنگامی که او در تحلیل «قوه معرفت» بشر غور می نماید هرگز خود را در این تحلیل از کف نمی دهد. برای وی این یک غایت فی نفسه نیست بلکه صرفاً به معنای نظر کردن در ذات بشر، در نحوه و معنای «اگزیستانس» اوست، که بنا به فرض هایدگر از نظر در صورت معرفت بشر حاصل می گردد. “پرسشی که ضروری است برای بنیاد متافیزیک، یعنی انسان چیست، توسط متافیزیک اگزیستانس به عهده گرفته می شود.” نتیجه حقیقتا به درستی فهم شده [تلاش] کانت در عیان سازی این درهم تافته-مساله[مساله مرکب] قرار دارد، یعنی ارتباط “بین پرسش از امکان تالیف انتولوژیک با کشف محدودیت در انسان. یعنی طلب تأمل راجع به اینکه چگونه متافیزیک دازاین می بایست به درستی فهمیده شود.” (221f)

    I intentionally place these sentences of Riehl at the beginning of the discussion. For they mark the opposition-with a sharpness and clarity that can hardly be excelled-that obtains between Heidegger’s interpretation of the central task of metaphysics and the mode of thought and philosophical persuasion of the “criticism” that is positivistically directed and oriented. Heidegger fights nothing so forcefully and passionately as this mode of thought… than the assumption that Kant’s essential goal consisted in grounding metaphysics on epistemology. Heidegger attacks the assumption that Kant wanted even in part to give such an epistemology. This assumption is supposed to be finally defeated” through Heidegger’s interpretation. (221)3 The intention of the Critique of Pure Reason, according to him, remains fundamentally misunderstood if one interprets this work as a “theory of experience” or even as a theory of the positive sciences. (16) This path could never lead to the discovery of the metaphysical problem. For the sense of this problem cannot be approached from mere logic; nor can it be fitted into a “logic of pure knowledge.” Metaphysics is essentially a doctrine of being-ontology. All questions about being, however, lead finally to the one question about man. Thus the problem of metaphysics transforms itself into this one radical question. The question about human existence must precede all questions about existence in general. Questions about human existence constitute the object of the genuine, of fundamental ontology. “Fundamental ontology is that ontological analytic of finite human existence that is to prepare the foundation for the metaphysics which belongs to the nature of man. Fundamental ontology is the metaphysics of human existence which is necessarily required for making metaphysics possible. It remains fundamentally different from all anthropology-even philosophical anthropology. To explicate the idea of a fundamental ontology means to show the characterized ontological analytic of existence as a necessary requirement and thus to make clear in what way, in what limitation, and under which assumptions it asks the concrete question: what is man?” (I) This question and no other, according to Heidegger, aroused and inwardly moved Kant, determining the direction of all of his meta’ physical investigations. When he plunges into the analysis of the human “faculty of knowledge,” he never loses himself in this analysis. It is not for him an end in itself but rather a mere means: insight into the essence of man, into the mode and the sense of his “existence,” is supposed to be derived from the insight into the form of human knowledge. “The question which is necessary for the foundation of metaphysics, what man is, is taken over by the metaphysics of existence.” Kant’s own, properly understood result lies in the uncovering of this connection of problems-of the connection “between the question of the possibility of ontological synthesis and the uncovering of the finitude in man, that is, in the demand of a reflection concerning how a metaphysics of existence is to realize itself concretely.” (221f.)

    Ich stelle mit Absicht diese Sätze Riehls an den Anfang der Betrachtung: denn sie bezeichnen, mit einer kaum zu überbietenden Schärfe und Klarheit, den Gegensatz, der zwischen Heideggers Auffassung von der zentralen Aufgabe der Metaphysik und der Denkart und philosophischen Gesinnung des positivistisch gerichteten und orientierten „Kritizismus” besteht. Nichts wird von Heidegger so eindringlich und so leidenschaftlich bekämpft als diese Denkart — als die Annahme, daß Kants wesentliches Ziel darin bestanden habe, die Metaphysik auf „Erkenntnistheorie” zu gründen, ja daß er in der Kritik der reinen Vernunft auch nur teilweise eine solche „Erkenntnistheorie” habe geben wollen. Diese Annahme soll durch die Interpretation Heideggers „endgültig niedergeschlagen” werden. (221) 3 Die Absicht der „Kritik der reinen Vernunft” bleibt nach ihm grundsätzlich verkannt, wenn man dieses Werk als „Theorie der Erfahrung” oder gar als Theorie der positiven Wissenschaften auslegt. (16) Auf diesem Wege könnte es niemals zur Aufdeckung des metaphysischen Problems kommen. Denn der Sinn dieses Problems läßt sich nicht von der bloßen Logik her zugänglich machen, noch in eine »Logik der reinen Erkenntnis« einspannen. Metaphysik will ihrem Wesen nach Lehre vom Sein, sie will Ontologie sein — alle Frage nach dem Sein aber führt zuletzt auf die eine Frage nach dem Menschen zurück. So wandelt sich das Problem der Metaphysik in diese eine radikale Frage. Aller Frage nach dem Sein überhaupt muß die Frage nach dem menschlichen Sein vorangehen. Sie bildet den Gegenstand der echten, der Fundamentalontologie. „Fundamentalontologie heißt diejenige ontologische Analytik des endlichen Menschenwesens, die das Fundament für die zur „Natur des Menschen gehörige” Metaphysik bereiten soll. Die Fundamentalontologie ist die zur Ermöglichung der Metaphysik notwendig geforderte Metaphysik des menschlichen Daseins. Sie bleibt von aller Anthropologie, auch der philosophischen, grundsätzlich unterschieden. Die Idee einer Fundamentalontologie auseinanderlegen bedeutet: die gekennzeichnete ontologische Analytik des Daseins als notwendiges Erfordernis aufzeigen und dadurch deutlich machen, in welcher Absicht und Weise, in welcher Begrenzung und unter welchen Voraussetzungen sie die konkrete Frage stellt: was ist der Mensch?” (1) Diese Frage, und keine andere, ist es nach Heidegger gewesen, die auch Kant innerlich bewegt und erregt hat, und die all seinen »metaphysischen« Untersuchungen die Richtung bestimmt hat. Wenn er sich in die Zergliederung der menschlichen »Erkenntnisvermögen« vertieft, so verliert er sich doch niemals in dieser Zergliederung. Sie ist ihm nicht Selbstzweck, sondern bloßes Mittel: aus dem Einblick in die Form der menschlichen Erkenntnis soll die Einsicht in das Wesen des Menschen, in die Art und den Sinn seines »Daseins« gewonnen werden. „Die für eine Grundlegung der Metaphysik notwendige Frage, was der Mensch sei, übernimmt die Metaphysik des Daseins.” Kants eigenstes, recht verstandenes Ergebnis liegt in der Enthüllung dieses Problemzusammenhanges — des Zusammenhanges „zwischen der Frage nach der Möglichkeit der ontologischen Synthesis und der Enthüllung der Endlichkeit im Menschen, d. h. in der Forderung einer Besinnung darüber, wie eine Metaphysik des Daseins sich konkret verwirklichen soll”. (221 f.)